4 Istanbul Kitabi

1 Nisan 2009 Çarşamba

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)

ÖNSÖZ / Sunay Akin

İSTANBUL ÜSTÜNDE UÇMAK!..

İstanbul üstünde uçanlar arasında öncelik kuşların olmalı elbette! Kentin kanatlı sahipleri arasında ilk sırayı da martılar alır. Deniz tavuğu da denilen martıların beyaz gövdesi, sarı ayak ve gagaları, İstanbul’un iki yakasını bir araya getirmeye çalışan vapurlara da renk verir. Vapurların gövdesi beyaz, bacası ve can simitleri sarıdır. Araba taşıyan vapurlara siyah rengi veren de karabataklardır.

Denize en yakın uçan yelkovan kuşları var bir de!.. Suyun bir karış üstünde telaş içinde, Boğaz’ın bir ucundan öbür ucuna sürü halinde uçan yelkovan kuşlarının, taht kavgası nedeniyle öldürülen şehzadelerin ruhları olduklarına inanılır.

Bir karganın en az yüz yıl yaşadığını düşünecek olursak, İstanbul’un değişiminin yaşayan en eski tanıklarının, zeki oldukları ornitologlar tarafından onaylanan bu siyah önlüklü okul kuşları olduğu aşikardır. Kentin en yüksek yeri olan Alemdağ’a özgü Alemdağ İspinozu’nun yanı sıra, Boğaz’daki kasırların bahçeleri arasında uçuşan papağanlar da, İstanbul’da olup bitenleri kuş bakışıyla gören sakinlerden bazılarıdır…

İstanbul’un üstüne uçan bir insanın gölgesinin düştüğü ilk tarih ise 1159’dur. Bizansİmparatoru Manuel Komminos’u ziyarete gelen II. Kılıçarslan’ın yanındaki bir Türk hazırladığı özel elbiselerle hipodromda uçuş denemesi yapar. Günümüzde Venedik’in Sen Mark Meydanı’nda bulunan dört at heykeli Haçlı seferleri sırasında İstanbul’dan talan edilmiştir. Bu heykeller, hipodromda imparatorun oturduğu locanın önünde durmaktaydılar. Diktiği elbiselerle uçuş denemesi yapan Türk’ün başına gelenlerin en uzak tanıkları işte bu at heykelleridir; İstanbul’da ise kala kala Sultanahmet Meydanı’ndaki iki dikili taş ve burmalı sütun kalmıştır. Tarihçi Niketas Honiates’in adını Siraceddin olarak aktardığı Türk, beyaz renkli, ellerini açınca içine rüzgarın dolması için bol yapılan elbisesiyle kendini kuleden bıraksa da, düşerken çıkardığı ses etraftaki ağaçlara ve çatılara konan kuşların ürkerek uçmalarına neden olmuştur!

İstanbul sokaklarında kitap satan ilk insan Halim Şefik’tir. Karaköy’deki Şarap İskelesi Sokağı’nda bir hanın merdivenlerine dizdiği kitapları “Bayanlara baylara / Kafası olanlara / Bir de kitapsızlara” satan Halim Şefik’in çocukluğu Beykoz’da geçmiştir. Çocukluk yıllarında, bahar sabahları evden çıkar çıkmaz en çok sevdiği arkadaşını aramak için başını gökyüzüne çevirir Halim Şefik... Yanına bir an önce gitmek için can attığı arkadaşının nerede olduğunu uçurtmalara bakarak anlar; çünkü, arkadaşının yaptığı uçurtma yüksekte, en yüksekte olurdu… O uçurtmanın ipini elinde tutan çocuğun adı ise Orhan Veli’dir!

Uçurtmaların tarihi de İstanbul üstünde uçanlara dahildir ama, o ki sözü Orhan Veli’ye getirdik, bir garip şairden birkaç dize alalım yazımıza:

Gün olur, alır başımı giderim,

Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda

Şu ada senin, bu ada benim,

Yelkovan kuşlarının peşi sıra.

İstanbul’da uçan uçurtmaların en ünlüsü III. Murat’ın oğlu Şehzade Mehmet’in sünnet düğünü nedeniyle 1582 yılının 29 Mayıs’ında başlayıp, 24 Temmuz’a kadar süren şenliklerde kuşlara arkadaşlık yapmıştır. Uçurtmanın şekli ve yaşanılanlar Sur-Name-i Hümayun’a şöyle kaydedilir:”Birisi kırtastan bir Simurg, Zümrütüanka kuşu yapmıştı; meydana getirdi, uçurdu, fakat rüzgar muhalif estiğinden kuşu gafletle kaçırdı, çünkü kuş havada uçarken kuyruğunu saldı ve kendini havaya verip, rüzgara karşı kanadını çaldı, adam ardınca bakakalıp şaşkın bir halde ‘uçur Allahım uçur’ diye döne döne, hayretle baka kaldı ve kendi kendine ‘bundan sonra var git kumda oyna, bunca zahmet çektim’ diye göğsünü dövdü, saçlarını tel tel yoldu. Hikmeti hüda kuş havada istikametini değiştirip, kanatları alt üst oldu, aşağı inerek Kumkapı’sının taşra canibine inip kondu. Bir yoluk kuşa döndü, adam da arkasından koştu…”

II. Abdülhamit döneminde bazı sözcükler yasaklanmıştır. Örneğin, “burun” sözcüğü yasaktır; bunun da nedeni padişahın burnunun çok büyük ve çirkin oluşudur!.. “Tahta kurusu” sözcüğü de yasaktır; “tahtın kurusun” diye anlaşılma olasılığına karşı!.. Böyle yasaklarıyla ünlü bir dönemde uçurtma da payına düşeni almıştır. İçine bomba konulup padişahın oturduğu Yıldız Sarayı’nın üstünde patlatılır düşüncesiyle uçurtmaların yasaklanması padişaha önerilmiştir.

Yasaklarıyla ünlü bir diğer padişah olan IV. Murat döneminde, uçan bir insanın gölgesi ilk kez Boğaz’ın serin, mavi sularının üstüne düşmüştür. Seracettin gibi yere çakılmayıp, Galata Kulesi’nden Üsküdar’a uçan, bin konuda uzman, yani “Hezarfen” olan adamın adı Ahmet Çelebi’dir. Kıtalar arası ilk uçuşu gerçekleştiren Hezarfen Ahmet Çelebi’nin adının geçtiği yegane belge, Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseridir. Der ki, Evliya Çelebi:”İstanbul’daki cemşitkar üstadlardan Hezarfen Ahmet Çelebi, ibtida Okmeydanı’nın minberi üzerinde rüzgar şiddetli iken kartal kanadları ile sekiz dokuz kere havada pervaz ederek talim etmişti. Bade, Sultan Murat Han, Sarayburnu’ndaki Sinanpaşa Köşkünden temaşa ederken, Galata Kulesi’nin ta zirve-i alasından lodos rüzgarı ile uçarak Üskidar’da Doğancılar meydanına inmiştir. Sonra, Murat han, kendisine bir kese altın ihsan ederek: Bu adem pek havf edilecek ademdir, her ne murat ederse elinden gelür, böyle kimselerin bakası caiz değildir diye Cezayir’e nefy eylemiştir, orada merhum oldu.”

Hezarfen Ahmet Çelebi diye birinin yaşamadığı, anlatılanın Katip Çelebi’nin uydurma bir hikayesi olduğunu iddia edenler vardır. Bu gibi “Tarihçi”lerin kesin yargıya varmadan önce havacılar tarafından hazırlanan çalışmaları incelemeleri gerekir. Hezarfen Ahmet Çelebi’nin ağırlığını, taşıma aletiyle beraber 120 kilo hesap eden uzmanlar, 12 m2’lik bir kanat sathı, 9 metre kanat açıklığı ve 1,5 metre kanat genişliği olan bir planörün sözü edilen uçuşu başarabileceğini hesaplamışlardır. Galata Kulesi ve Doğancılar arasındaki mesafe dönüşler, irtifa kaybı ve kazanımlarıyla beraber planör uçuşu için 6 bin metredir ve bu mesafenin de yaklaşık 5 dakikada alınabileceği düşünülmüştür. Uzmanlar, Hezarfen Ahmet Çelebi’den iki yüzyıl sonra Otto Lilienthalin’in aynı büyüklükteki bir planörle 30 metre yükseklikten kendini bırakarak uçmayı başardığını da tüm uçuş hesaplarını bilimsel olarak yaptıkları raporlarına eklemişlerdir.

IV. Murat döneminde İstanbul’un hava trafiği oldukça yoğundu!.. Padişahın kızı Kaya Sultan’ın 1633 yılında doğumu nedeniyle düzenlenen şenliklerde, Lagari Hasan Çelebi adlı havacı, yaptığı roketle Sarayburnu’ndan havalanmış ve paraşütle denize inmeyi başarmıştır. Evliya Çelebi’yi ciddiye almamayı marifet sayan kimi “Tarihçi”ler, Seyahtname’de kayıtlı bu uçuşu da küçümsemeden önce, yine uzmanların hesaplarına göz atmalılar. Bilim adamları, 50 okka barut içeren 7 fişekli bir roketin 64 kilo ağırlığı olduğunu hesap etmişlerdir. Bu roket, paraşütün ağırlığıyla beraber 100 kilo hesap edilen Lagari Hasan Çelebi’ye eklendiğinde 164 kiloya ulaşılır ki, bu durumda bir insan 350 metre yüksekliğe rahatlıkla çıkabilir.

İstanbul üstünde ilk balon 1785 yılının Mart ayında uçmuştur. Bir İranlı balonca yanına iki bostancıbaşı alarak Topkapı Sarayı’nın avlusundan havalanmıştır. Uçuş öncesi padişah I. Abdülhamit üç cesur adama kendi elleriyle birer kürk giydirmiştir. 120 kilometre yol aldıktan sonra alçalan balonu gören Bursalılar, günahlarının çokluğundan dolayı cezalandırıldıklarını düşünerek yere kapanırlar! Padişah, bu hayırlı olayın ebedileşmesi için balonu Ayasofya’nın minaresine astırır. Dönemin padişahı I. Abdülhamit havacılığı teşvik ederken, aynı yıllarda Çariçe II. Katherina, Rusya’da balonculuğu yasaklamıştır.

1802 yılında İngiliz baloncular Barley ve De Vigne İstanbul üstünde uçmuş olsalar da, İtalyan Comaschi’nin hüzünlü sonu uzun yıllar İstanbullular arasında konuşulmuştur. Sultan II. Mahmut’un kızı Adile Sultan’ın düğününde gösteri yapmak için 1845 yılında İstanbul gelen Comaschi, deneme uçuşunu yaşadığı korku dolu anlara rağmen başarıyla tamamlamıştır!İtalyan baloncu Marmara Denizi üstünde, İstanbul’a doğru esen rüzgarı yakalamak için denizin üstünü tararcasına uçarken, kendisini takip eden bir foktan korkmuş, yükselince de ters rüzgara kapılarak soluğu Yalova’da almıştır.

Düğün eğlenceleri kapsamında 6 Haziran günü Haydarpaşa çayırından havalanan Comaschi,İstanbul üstünde bir saat görülse de, Karadeniz açıklarında gözden kaybolmuş ve kendisinden bir daha haber alınamamıştır…

İstanbul üstünde uçanlar arasında Weise ve Barbout adlı baloncuların adlarına bazı belgelerde rastlarız ama, Bebekli Atıf Bey ne yazık ki unutulmuştur! Teknik araçlara son derece meraklı olan ve Boğaz kıyısında şirin bir köy olan Bebek’te yaşayan Arif Bey, ilkel de olsaİstanbul’da ilk uçağı yapan insandır. Gürgen ağacı ve saçtan yapılan uçağın kuyruğu, kanadı ve de pervanesi bulunmaktadır. 1861 yılının Haziran ayında bir gün, tüm Bebekliler Protestan Bahçesi’nde toplanırlar. O gün, uçacağını duyuran Atıf Bey, pervanesini ayaklarıyla döndürdüğü uçağıyla yüksek bir yerden havalansa da, ancak 10 metre uçmayı başarır. Yaralanan Atıf Bey’e, İngiliz Okulu’nun öğretmenleri ilk tedavisini yaparken, Bebekliler, babasından kalan parayı böyle saçma sapan işleri harcadığı gerekçesiyle kendisini mirasyedi bir budala ilan ederler!

Bebekli Atıf Bey’in kırılan hayali ve kemiklerinden tam 48 yıl sonra, 1909 yılında İstanbul üstünde ilk kez bir uçak görülür. Baron De Catter’in getirdiği sarı renkli Voisin tipi uçak, Hürriyeti Ebediye tepesinden sergilendikten sonra, 2 Aralık günü tüm İstanbulluların hayranlığını kazanan bir gösteri uçuşu yapar.

O günden beri, İstanbul üstünde uçan uçana…

Elinizdeki kitabın sayfalarında yer alan fotoğraflara bakarken, gölgesi İstanbul’a düşen martılar, uçurtmalar, kanatlı insanlar, balonlar, uçaklar da sizlerle birlikte olacak!..

Sunay AKIN

KİTAPTA YER ALAN BAZI FOTOĞRAFLARIN AÇIKLAMALARI

GALATA KULESİ N 41' 01' 32'' E 28' 58'' 31''

Galata Kulesi, İstanbul’un eski Ceneviz mahallesinde dimdik yükselir. Kentin en eski yapılarından biridir. 491-518 döneminde hüküm süren Bizans İmparatoru Anastasios Dikoros tarafından yaptırılmıştır. Latin işgali sırasında üzerine yeni katlar eklenmiş ve yükseltilmiştir. Latinlerin İsa Kulesi, Bizanslıların da Büyük Burç dedikleri Galata Kulesi, Osmanlılar döneminde gözlemevi ve yangın gözetleme kulesi olarak da kullanılmıştır. 1632 yılında lodoslu bir havada ünlü Osmanlı bilgini Hezarfen Ahmet Çelebi, kendi yaptığı kanatlarla buradan havalanıp, karşıdaki Üsküdar’a kadar uçmuştur. Günümüzde turistik amaçlı olarak kullanılan Galata Kulesi’nden, İstanbul’un Asya ve Avrupa yakasındaki bölümleri ile Karaköy’den başlayıp Boğaz’a kadar çıkan geniş bir Marmara manzarası izlenebilir. Kule’nin çevresi, Bizans, Ceneviz ve Osmanlı uygarlığını yansıtan sivil ya da dini yapılarla doludur.

KAPALIÇARŞI N 41' 00' 38'' E 28' 58' 06''

Dünyanın en büyük çarşılarından biri olan Kapalıçarşı’nın tarihi, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethettiği 1453’e kadar dayanmaktadır. Burada daha önceden “Artopleia”olarak adlandırılan eski Bizans ekmek fırınlarının bulunduğu alana kurulmuş üstü açık küçük bir çarşı bulunmaktaydı. Fatih, Ayasofya'ya gelir sağlanması için bu küçük çarşıya Cevahir ve Sandal bedestenlerini ekletmiştir. Zamanla burası bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Günümüzde Kapalıçarşı’da 61 sokak, 10 kuyu, 4 çeşme, 2 cami ve 4 bini aşkın dükkan vardır. Kapalıçarşı bir çok kez yanmış ve bazı büyük depremlerden hasar görmüştür. Bir çarşılar topluluğu olan Kapalıçarşı’daki İç Bedesten burada yapılan ilk binadır. Sonra Kapalıçarşı’nın en çok kubbeye sahip çarşısı olan Sandal Bedesteni gelir. Bu iki bedesten dışında kalan bölümleri oluşturan yollar sonradan eklendikleri için mimari anlamda simetrik değildir. Ama Kapalıçarşı’ya şimdiki gizemli havasını veren de işte bu dağınıklıktır. Burası bir insanın hiç dışarı çıkmadan bütün ihtiyaçlarını karşılayıp, haftalarca yaşayabileceği bir kapalı kutudur. Zaten bu yüzdendir ki ünlü şair Orhan Veli, “Kapalıçarşı deyip geçme/ Kapalıçarşı, kapalı kutu” demiştir..

YEDİKULE HISARI VE ZİNDANLARI N 40' 59' 35" E 28' 55' 24"

Bizans İmparatoru II’inci Teodosios, 413-439 tarihlerinde tahttayken yaptırdığı Yedikule Hisarı’nın gün gelip de tarihin en ünlü zindanlarından biri olacağını düşünmüş müydü acaba? Yedikule Hisarı, İstanbul’un kara surlarının güneyinde kendi adıyla anılan semtte yer alıyor. Fatih Sultan Mehmet, 1458’de buraya üç kuleli bir sur ekledi. Fatih döneminde Osmanlı hazinesinin korunması için kullanılan hisar, daha sonraları yabancı siyasi suçluların, Osmanlı Devleti’nin savaştığı ülkelerin İstanbul’daki elçilerinin ve Osmanlı devlet adamlarının hapsedildiği bir zindan olarak da kullanıldı. Hatta zindan kulesinin giriş kapısının sağında ve solunda burada hapsedilen tutuklularca duvara kazınmış birçok yazı bulunmasından dolayı, buraya “Kitabeler Kulesi” adı verildi.

RUHBAN OKULU N 40’ 53’ 01’’ E 29’ 05’ 57’’

Aşı boyalı çerçeveler, soluk sarıya boyanmış duvarlar, kırmızı kiremitler, mermer basamaklar ve yıllardır süren derin bir sessizlik. Heybeliada Ruhban Okulu’na yukarıdan bakarken akla ilk gelen düşünceler bunlar işte. Aya Triada Manastırı, Heybeliada'nın kuzeybatısındaki çamlarla kaplı Ümit Tepesinde bulunuyor. Tarihi kiliseciği çevreleyen yeni binası mimar Perikli Fotiadis tarafından, 1894 depreminden sonra yapıldı. 1844 yılından 1971'e kadar Ortodoks kilisesi ve Apostolik kilisenin yüksek mevkilerinde yer alacak din adamlarının yetiştiği Heybeliada Ruhban Okulu, 1951'de azınlık lisesiyle bir teoloji okuluna dönüştürüldü; 1971'deyse özel yüksek okulların kapatılmasını öngören yasa nedeniyle kapatıldı. Şimdi yeşil çamlar arasından sessizce Marmara’yı seyrediyor.

KABATAŞ İSKELESİ N 41' 01' 58" E 28' 59' 37"

Karlı bir İstanbul günü. Martılar çoktan unutulmuş şarkılara saklanıp kaybolmuşlar. Kabataş İskelesi’ne hüzün yüklü vapurlar yanaşıyor. Vapur dumanları eski sevdalar gibi havada asılı kalmış. Eskiden Rhodion Limanı olarak bilinen Kabataş, adını Tophane'yle Dolmabahçe arasında bulunan, büyük bir kayadan alıyor. Bu kaba ve büyük taşa “Köse Yahya” diye tanınan Mustafa Necip Çelebi tarafından sanatsal bir biçim verilmiş ve yerine bugünkü Kabataş İskelesi yaptırılmış. 1870'lere doğru Şirket-i Hayriye'nin araba vapurunun ilk denemesi bu iskeleden yapıldı. Boğaziçi Köprüsünün açılmasından sonra iskelenin yükü biraz azaldı ama yine de “Bu gemi nereye gider” diye sormayı unutmuş yolcularla dolu vapurlar Kabataş’a uğramayı sürdürüyor.

İSTANBUL SURLARI N 41’ 00’ 01’ E 28’ 55’ 13’’

Sarı renkli kesme taşlar uzar gider. Her belirli mesafede bir burç yükselir. Bu burçlardan çok Bizans, çok Osmanlı askeri bakmıştır. Surlar İstanbul’un askeri yüzüdür ve hemen arkalarında yan yana sıralanan evlerle sivil bir İstanbul başlar. İstanbul surları, daha sonraki dönemlerde çeşitli onarımlar geçirerek günümüze kadar gelebilen Bizans surlarıdır ve esas olarak Teodosios Surları olarak bilinir.Geç antik dönemin en gelişmiş savunma yapısı olan İstanbul kara surları, yaklaşık bin yıl boyunca sayısız kuşatmaya direnmiştir.

BALIKLI RUM HASTANESİ YETİMHANESİ N 40’51’ 32’’ E 29’ 07’ 33’’

Amansız bir lodosta kayığı ters yüz olup dalgalarda kaybolan balıkçı Niko, genç yaşta ince hastalığa yakalanıp bu dünyadan ayrılmış faytoncu Aleksi ve diğer bir çok talihsizin yetim çocuğu, şimdi harap olmuş bu büyük binada hayatı yeniden sevmeyi öğrendi işte. Büyükada'da İsa Tepesi'nde yer alan yetimhane binasının yapımına 1899'da bir Fransız şirketi tarafından, kumarhane ve yazlık otel planıyla başlandı. II. Abdülhamit tarafından kumarhane açılmasına izin verilmediğinden, yapımının bitmesine rağmen bina uzun süre kullanılamadı. Avrupa'nın en büyük ahşap yapısı olan bina, daha sonraları Helena Zarifi tarafından satın alınarak yetimhaneye dönüştürüldü. Yan bölümleri altı, diğer bölümleri beş katlı olan yapı, 1960'da kapatıldı ve kaderine terk edildi.

BOĞAZİÇİ N 41’ 02’ 47’’ E 29’ 02’ 07’’

“Geliyor Boğaziçi'nden doğru / Kimliksiz bir şilep sesi / Mavi sular üstünde / Bembeyaz köpüklerin gölgesi”. İstanbul insanı şair yapar. Gözleriniz kapalı İstanbul’u dinlersiniz ve şiir yazarsınız. Hele Boğaziçi’ni gördüğünüzde, mısralar kendiliğinden dökülmeye başlar. Otuz iki kilometre uzunluğundaki İstanbul Boğazı, eski bir nehir vadisinin çökmesi sonucunda oluştu. Karadeniz ile Marmara Denizi’ni birbirine bağlayan Boğaziçi, Bizans döneminde Stenon diye bilinirdi. Tarih boyunca efsaneler ile sarmaş dolaş olan Boğaziçi, her dönemde önemli bir bölge oldu.

NURUOSMANİYE CAMİİ N 41' 00' 37'' E 28' 58' 13''

Kapalı Çarşı’nın girişindeki zarif NuruOsmaniye Camii, Barok çizgileri, ince taş işçiliğiyle hemen dikkat çeker. Bu camiye havadan bakıldığında ise bütün bu güzelliğin nasıl mükemmel bir matematik ve mimarlık bilgisine dayandığı anlaşılır. Cami, şahane simetrisi, her biri matematik kurallara göre kondurulmuş büyük ve küçük kubbeleri ve oval şekliyle tam bir mükemmellik örneğidir. Sultan I. Mahmut tarafından Simeon Kalfa adlı bir mimara yaptırılan cami, 1754'de sultanın ölümünün ardından, Sadrazam Mehmet Sait Paşa tarafından tamamlatılmıştı. Caminin zarif sütunları Bergama'daki Attalos Sarayı'ndan getirilmiştir.

AYASOFYA KİLİSESİ N 41' 00' 28'' E 28' 58' 45''

İnsanoğlunun neler başarabileceğinin en büyük kanıtı Ayasofya kilisesi. Henüz beşinci yüzyılda böyle mükemmel bir eserin yapılabilmiş olması, insanları hep şaşırtmış. Hele kubbesinin bir insan tarafından yapılmış olabileceğine hiç inanılmamış ve bunun ilahi bir kudret tarafından meydana getirildiği düşünülmüş. Oysa Ayasofya, Miletli İsidoros ve Aydınlı Antheimos yani Anadolu topraklarının çocuğu olan iki mimarın eseri. Burada ilk olarak yaptırılan kilise, Nike ayaklanması sırasında yakılınca, İmparator I. Jüstinyen’in emriyle yeni kilisenin yapımına başlanmış. Beş yılda tamamlanmış. İstanbul'un fethinden sonra Fatih tarafından yapıya ahşap bir minare eklenerek cami olarak kullanılmaya başlandı. II. Beyazıt döneminde tuğladan bir minare ve II. Selim’in ölümünden sonra da Mimar Sinan tarafından iki minare daha eklenerek bugünkü biçimini aldı.

MAĞLOVA KEMERİ N 41' 07' 47" E 28' 54' 32"

Lacivert bir su. Üzerinde mermer beyazı zarif ve uzun bir kemer. Bazıları tek, bazıları çift katlı şahnişinler. Sanki insanlar için değil de kelebekler için yapılmış gibi incecik merdivenler. 1554-1562 yılları arasında İstanbul’a su sağlamak amacıyla yapılan Mağlova su kemeri, 36 metre yüksekliğinde ve 258 metre uzunluğunda. Gerek mühendislik gerekse mimarlık açısından Mimar Sinan’ın yaptığı en ünlü yapıtlardan birisi olarak kabul edilen Mağlova su kemerinin eşsiz mimari yapısı, Kydaris ya da Alibeyköy Dere’sinin sularının taştığı dönemlerde bu fazla suyun geçmesine izin verecek bir sağlamlıkta. Derenin bir yakasından diğerine yürüyerek geçilebilmesi için merdivenler ve kemer ayaklarının içinde geçitler var.

TOPKAPI SARAYI N 41’ 00’ 76’’ E 28’ 58’ 69’’

Avrupa, Asya ve Afrika’nın büyük bir bölümü ve milyonlarca insan, asırlar boyunca işte bu kuleler, kubbeler ve sütunlar ormanıyla kaplı yerden yönetildi. Topkapı Sarayı sadece Osmanlı padişahları ile ailelerinin yaşadıkları bir yer değil, aynı zamanda imparatorluğun yönetim merkeziydi. Padişah, Sadrazam, Vezirler, Ordu Komutanları, din bilginleri ile yüksek dereceli hukukçular belirli günlerde burada toplanırlar ve dünyanın büyük bir bölümünün ilgilendiği kararlar verirlerdi. Sultan II. Mehmet 1453’de İstanbul’u fethettikten sonra 1472-1478 yılları arasında eski akropolün yerine Topkapı sarayını inşa ettirdi. Sarayın iki avlusu var ve ikinci avluda sadrazamların görüşme yeri olan Kubbealtı ve Silah müzesiyle Adalet Kulesi var. İçinde yirmi dört padişahın yaşamış olduğu saray, bugün müze olarak kullanılıyor.

KÜÇÜK ÇEKMECE GÖLÜ N 41' 02' 53'' E 28' 44' 06''

Dünyanın en kalabalık şehirlerinden birinin hemen yanında olmasına rağmen yapayalnız yaşayan bir insan neler düşünür acaba? Hele şehrin içindeki bir gölde bulunan küçük bir adanın üstünde kuş yuvası bir evde yaşıyorsa neler düşünür, aklından neler geçer kim bilir? Antik çağdaki ismi “Rhegion” olan Küçük Çekmece Gölü, İstanbul'a on mil uzaklıkta, eskiden “Dekaton” olarak bilinen bölgede yer alıyor. Osmanlı döneminde gölün deniz ile bağlantısını sağlayan köprü nedeniyle “Küçük Köprü” olarak anılan bölgeye “Çekmece” adı ise balık tutmak için denize açılan geçitlerde kurulan ve yukarı çekilerek açılan kafesli setlerden geliyor. Yüzölçümü 16 kilometrekare, en geniş yeri de 6 kilometre olan gölün en derin yeri 20 metre.

14- FENER RUM ERKEK LİSESİ N 41' 01' 47'' E 28' 56' 56''

Harry Potter kitaplarındaki esrarengiz okul binalarını anımsatan bu muhteşem binanın adı Fener Rum Lisesi. Göz kamaştırıcı renginden dolayı ‘Kızıl Lise’ de deniyor. İstanbul'un fethinden sonra, Fatih Sultan Mehmet'in Patrik Gennadios'a bir fermanla tanıdığı özel haklar çerçevesinde, 1454'te yapılmış ilk Rum eğitim kurumu. Bu okul Mekteb'i Kebir ve Patrikhane Akademisi olarak da bilinmekteydi. Osmanlı İmparatorluğu'nun en yüksek mevkilerinde görev almış pek çok Fenerli Rum baş tercüman, Eflak ve Boğdan beyleri, dönemin patriği ve diğer yüksek din görevlileri, bu okuldan yetişmişti. Günümüze kadar ulaşan bu son hali, 1881'de mimar Dimadis tarafından inşa edildi.

PAZARLAR N 41’ 37’ 55’’ E 27’ 31’ 40’’

Türkiye’nin her yerindeki pazarlar güzeldir. Satılan mallar, satıcılar ile alıcılar bölgeden bölgeye değişir elbette. Şiveler, pazarlık biçimleri, el tokalaşmaları, pey akçesi, peşin ya da veresiye satışlar da bölgelere göre değişebilir ama Türkiye’nin pazarlarında hangi bölgede olursa olsun hiç değişmeyen şeyler de vardır. Güler yüz, samimi ve içten davranışlar ve hızla maddileşen dünyaya inat, hala paranın biraz daha geriye itilmesi. Satıcılar, hem kendilerini, hem mallarını hem de değerli müşterilerini güneşten ya da yağmurdan korumak için tenteler özenle kurulmuş. Arada zarif biçimli plaj şemsiyeleri de var. Akşama kadar Kırkağaç kavunu, ay çekirdeği, kaşkaval peyniri, yakasız Edirne mintanı alınıp satılacak. Sonra evli evine, köylü köyüne...

YOROS KALESİ N 41' 09' 41'' E 29' 04' 41''

İstanbul Boğazı’nda, Karadeniz girişinin Anadolu Kavağı Köyü’nde on iki kulesi ve burcuyla yükselen bu kalenin surlarındaki kabartma ve kitabelerden de anlaşıldığı gibi bir Bizans dönemi yapısıdır. Ceneviz Kulesi diye de adlandırılan kule, Boğaz girişini kontrol etmek amacıyla inşa edilmiş, Osmanlılar döneminde Yoros Kalesi olarak isimlendirilmişti. Yakın zamanlarda burada yapılan kazılarda bulunan bazı antik mimari parçalardan, on iki tanrı adına yapılan bir tapınağın da burada olduğu sanılmaktadır.

SULTAN AHMET CAMİİ N 41' 00' 56'' E 28' 58' 41''

Yorgun güneş, Marmara’nın tozlu mavi sularını yanık bir karanfil kırmızısına boyayıp, Ahırkapı Feneri açıklarında uyumaya çekiliyor. Son ışıklar, caminin zakkum pembesi nakışlı vitraylı camlarından süzülüp, bütün duvarları tavana kadar kaplamış 20 bin sırlı çininin mavisini yakıyor. Caminin içi bir anda mavi bir ışık denizi halini alıyor. Güneş iyice batıp, gökyüzünde kandil kandil yıldızlar belirdiğinde, sırrı hiç çözülememiş olan İznik çinileri mavi mavi yanmayı sürdürüyor. Sultan Ahmet Camii, tekmil mavi bir ışığa kesiyor, mavi parlıyor, mavi çakıyor. Sonra her şey susuyor...

17’inci yüzyılın başında Bizanslılardan kalma hipodromun güney ve doğu yönündeki alan üzerine inşa edilen bu cami aslında bir külliye. Burada bir cami, medrese, dar-u kurrâ, sibyan mektebi, türbe, dükkanlar, hamam, dar-üş-şifa, imaret ve üç de sebil var. Padişah I. Ahmet tarafından Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa’ya yaptırılan caminin temeli 9 Kasım 1609'da atıldı ve yapımı 1617’de tamamlandı. Geniş revaklı avlu ve avluyla eş boyutlu bir iç mekandan oluşan cami, İznik’te yapılan 20.000’i aşkın çininin iç mekana verdiği renk nedeniyle, Mavi Cami olarak da anılıyor.

KANDİLLİ RASATHANESİ N 41’ 04’ 29’’ E 29’ 03’ 44’’

Deprem gibi ürkütücü bir doğa olayını gönül ferahlığı içinde izleyebilmek için herhalde buradan daha güzel bir yer yoktur. Boğaziçi’nin Anadolu yakasında, Kandilli civarındaki İcadiye tepesinde kurulu olan.Kandilli Rasathanesi,1868 yılında açılan Rasathane-i Amire’nin yenilenmiş biçimi olarak, 1911’de Fatih Hoca tarafından kuruldu.Günümüzde Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü ile Yer Bilimleri Araştırma ve Uygulama merkezi adlı iki bölüm olarak hizmet veren bir gözlemevidir. Bünyesinde ilk olarak 1924 yılında oşinografi çalışmalarının başladığı Rasathane, bugün Boğaziçi Üniversitesine bağlı olarak astronomi, astrofizik, coğrafya, jeofizik, sismoloji alanında çalışmalar yapmakta ve aynı zamanda jeodezi, jeofizik ve deprem mühendisliği konusunda doktora eğitimi vermektedir.

RUMELİ HİSARI N 41' 05' 03 E 29' 03' 39"

Boğaziçi’nin en dar yerinde yapılmış olan Rumeli Hisarı, Türklerin yaklaşık 1450’de Rumeli yakasında ilk kez yerleştikleri, mezarlık yeri belirleyerek cami inşa ettikleri bölgedir. Hisar, Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul’un fetih hazırlıkları sırasında Boğaz’ın denetimini sağlamak amacıyla 1452'de yaptırılmıştı. Yapımı bizzat Fatih’in idaresinde bin kadar usta ve iki bin kadar işçiyle gece gündüz çalışılarak dört ay gibi kısa bir sürede tamamlandı. Evliya Çelebi’ye göre Hisar'ın yapımında görev alan üç vezirin ismiyle anılan ve bir zamanlar kurşunla kaplı olan üç kuleye, dördüncü kuleyle birlikte bakıldığında, Fatih Sultan Mehmet’in “Mehmet” tuğrası görülebiliyor.

HAYDARPAŞA GARI N 40' 59' 47" E 29' 01' 07"

İstanbul’un Anadolu ile bağlantısını sağlayan demiryolunun başlangıç noktası Haydarpaşa Garı’dır. Gar, bulunduğu semtten ötürü bu adı taşır. Gar daha önce aynı yerde bulunan ilk istasyon yapısının yerine inşa edilmişti. Yapımına 30 Mayıs 1906’da başlanan ve 19 Ağustos 1908’de hizmete açılan yapının mimarları Otto Ritter ve Helmuth Kuno’dur. İki kolu farklı uzunlukta olan U planlı yapı, iç avlusu kuzeye, köşe kulelerinin de bulunduğu ve cephe boyunca devam eden merdivenler üzerinde yükseltilmiş olan deniz cephesi güneye bakacak biçimde konumlandırılmıştır. Her biri yirmi bir metre uzunluğunda bin yüz ahşap kazık üzerine inşa edilmiş olan binanın deniz cephesi yeni Rönesans düzeninde olmakla birlikte, barok bezemelerin de görüldüğü tipik bir 19’uncu yüzyıl istasyon binasıdır.

1 Nisan 2009 Çarşamba

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

ÖNSÖZ / Sunay Akin

Blog Arşivi

KİTAPTA YER ALAN BAZI FOTOĞRAFLARIN AÇIKLAMALARI